Czasowniki złożone, które warto znać

Dawno już nie było na blogu wpisu językowego, więc pomyślałam, że czas najwyższy to zmienić. Chciałabym napisać kilka słów o dość problematycznych słowach w języku, a mianowicie o czasownikach złożonych. Język norweski, podobnie jak inne języki germańskie, ma takich czasowników całkiem sporo i mogą one sprawiać trudność uczącym się tego języka. Ale pamiętajcie, każdy problem da się rozwiązać! Dziś dowiecie się jak uczyć się norweskich czasowników złożonych, a także poznacie pięć najbardziej uniwersalnych (moim zdaniem) czasowników, których złożenia wzbogacą Wasze słownictwo.

Czym właściwie są czasowniki złożone?

Mamy dwa typy takich czasowników w języku norweskim. Pierwszy z nich to tzw. czasowniki frazowe (partikkelverb). Składają się one z czasownika podstawowego wraz z partykułą, która stoi za czasownikiem, np. å stå opp – wstawać. Drugim typem są czasowniki złożone, które stanowią jeden wyraz składający się z podstawowego czasownika oraz przedrostka, jak np. å utleie (ut+leie) – wynajmować.

Drugi typ czasowników złożonych może (choć nie musi!) być problematyczny, a to ze względu na to, że niektóre z takich złożeń możemy zapisać zarówno oddzielnie jak i łącznie. Gdzie więc tkwi haczyk? Niektóre z takich złożeń zmieniają znaczenie w zależności od pisowni! O ile wspomniany już czasownik ‚wynajmować’ możemy zapisać zarówno łącznie, jak i osobno (å leie ut = å utleie), o tyle czasownik å føre bort (odprowadzać) należy zapisywać oddzielnie, bo w pisowni łącznej (å bortføre) oznacza on ‚porwać kogoś/uprowadzić’, a to już nie całkiem to samo :) Jeśli więc nie jesteście pewni czy dane słowo da się zapisać na dwa sposoby, wybierzcie bezpieczną opcję i używajcie go w takiej formie, co do której nie macie najmniejszych wątpliwości. Zawsze jednak warto sprawdzić czy inna forma pisowni też jest poprawna i czy ma takie samo znaczenie.

Jak uczyć się czasowników złożonych?

Tutaj odpowiedź mogłaby się wydawać oczywista, a mianowicie: ze słowników.  Niektóre słowniki rzeczywiście podają złożenia, jak np. Bokmålsordboka czy Lexin, ale inne już nie (np. większość słowników dwujęzycznych). Wtedy można poszukać rozdziałów o czasownikach w podręcznikach do gramatyki (ja szczególnie polecam podręcznik Troll 2, w którym znajdziecie dwa rozdziały na ten temat). Innym sposobem jest również wypisywanie złożeń z tekstów prasowych i książek, jeśli czytacie je w oryginale. Warto również pogrupować słowa na podstawie czasowników głównych, tak aby mieć później np. całą listę możliwych złożeń z czasownikiem ta czy gå.

Praca ze słownictwem wymaga czasu i wysiłku, ale zaoszczędzi Wam późniejszych frustracji. Czasowników złożonych nie da się uniknąć i naprawdę warto zainwestować trochę czasu w opanowanie ich. Na dobry początek przygotowałam listę pięciu czasowników oraz po pięć złożeń pierwszego typu (partikkelverb) z każdym z nich. Czasowniki te są dość uniwersalne i często używane:

1) å ta (brać, wziąć):

ta til – zaczynać

ta opp – podjąć, zacząć (np. studia lub kurs)

ta av – zdjąć

ta ut – wynieść

ta inn – przenocować

2) å gå (iść, chodzić):

gå inn – wejść

gå ut – wyjść

gå gjennom – przejść przez (zarówno dosłownie, jak i w przenośni)

gå over – przejść, skończyć się (np. gdy mówimy, że choroba sama przejdzie)

gå bort – odejść, umrzeć

3) å holde

å holde ut – wytrzymać

å holde på med – zajmować się czymś

å holde tilbake – wstrzymać, zatrzymać

å holde fram – kontynuować

å holde til – mieszkać, mieścić się w

4) å komme (przyjść):

komme på noe – wpaść na coś (pomysł)

komme inn – wejść, dostać się (np. na studia)

komme ut – wyjść, zaistnieć, ujawnić się

komme av – pochodzić od/z

komme oppi – uwikłać się w coś

5) å se (widzieć, patrzeć):

se etter – szukać, opiekować się kimś/czymś

se opp til – wzorować się na kimś

se fram til – czekać na coś z radością

se på – patrzeć na coś, oglądać

se ut til – wyglądać (na coś)

To tylko kilka przykładów złożeń z najbardziej uniwersalnymi czasownikami. Jest ich znacznie więcej, a niektóre mają więcej niż tylko jedno znaczenie. Sama ciągle odkrywam nowe złożenia i poszerzam moją prywatną listę. A jakie są Wasze ulubione złożenia? :)